Πέμπτη 18 Ιουνίου 2009

ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΑΤΗΡ ΠΑΝΤΩΝ



Η ρήση του σκοτεινού Εφεσίου διδασκάλου και φιλοσόφου Ηρακλείτου, οι οποία ενώ εκφράζει λακωνικότατα τα πάντα, εν τούτοις παραμένει δυσερμήνευτη και την εποχή που διανύουμε, παραμένει μάλλον ακατάληπτη.

Ο σύγχρονος σχετικά θεωρητικός του πολέμου, Κλαούζεβιτς, περιγράφει αυτόν ως πράξη βίας, για την επιβολή της θελήσεώς μας στον αντίπαλο και τον ορίζει ως την συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα. Θεωρεί επίσης ότι η βάση πάνω στην οποία διεξάγεται κάθε δραστηριότητα στον πόλεμο, είναι ο κίνδυνος και η ιδιότητα της ψυχής που τον καταπολεμά, είναι το θάρρος. Εκδηλώσεις του θάρρους, είναι η γενναιότητα, η αυτοπεποίθηση στην καλή τύχη και η παρατολμία.

Από νομικής πλευράς, πόλεμος θεωρείται η χρήση ενόπλου βίας, στην οποία προσφεύγουν τα κράτη, μη δυνάμενα αλλιώς να ικανοποιήσουν, τα θεωρούμενα υπ΄ αυτών δικαιώματα και συμφέροντα, προς επιβολή της θελήσεώς τους.


Σύμφωνα με το οικείο, τουλάχιστον σε μένα, Εγχειρίδιο Εκστρατείας 100-1 του ΕΣ  ο πόλεμος ανάλογα με την φύση του και τα χρησιμοποιούμενα μέσα, υποδιαιρείται δε δύο θεμελιώδεις κατηγορίες, ήτοι : στον θερμό πόλεμο και στον ψυχρό ή πολιτικό πόλεμο. Το στοιχείο που κυριαρχεί, κατά τον θερμό πόλεμο, είναι οι πάσης φύσεως στρατιωτικές επιχειρήσεις, ενώ κατά τον ψυχρό πόλεμο οι ψυχολογικές επιχειρήσεις.  

Σκοπός και στις δύο κατηγορίες πολέμου, είναι η κάμψη της θελήσεως του αντιπάλου για συνέχιση του πολέμου και τελικά η επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού (ΑΝΣΚ) που έχει τεθεί.

Είναι κατάδηλο από τους εκτεθέντες ορισμούς, αλλά και από την ίδια την φύση του, ό,τι ο πόλεμος είναι μία διαρκής κατάσταση και λαμβάνει χώρα εντός κάποιας γεωγραφικής έκτασης. Άρα, αφ’ ενός μεν η ύπαρξη του είναι απόλυτα συνυφασμένη με την έννοια του χρόνου και του χώρου, και αφετέρου, κατά κάποιο τρόπο, είναι άμεσα σχετιζόμενο με το χωροχρονικό γίγνεσθαι, όπως θα γίνει φανερότερο παρακάτω.

Αυτό που εν τέλει επιδιώκεται (προφανώς και κατά την λεγομένη ειρηνική περίοδο), από τον εκάστοτε αντίπαλο ( κράτος, έθνος, φυλή, οργάνωση κλπ. ) έναντι του άλλου, είναι η δημιουργία πανικού, σύγχυσης, ανασφάλειας, αποπροσανατολισμού, καταρράκωσης των ηθών και κυρίως προϋποθέσεων προσβολής των θεσμών, ώστε πράγματι να καμφθεί η θέλησή του για αγώνα και να δοθεί η ευκαιρία χειραγωγήσεως του ή καταστροφής του.


Τους εκάστοτε τιθέμενους στόχους και αντικειμενικούς σκοπούς, εξετάζει η Επιστήμη της Γεωπολιτικής. Οι βασικές σχολές της γεωπολιτικής σκέψης, που επικρατούν σήμερα, είναι δύο: η αγγλοσαξονική ( Νicolas Spykmαn, Alfred Mahan, Maykihder ) και η γερμανική ( Karl Haushofer, Frederik Ratzel ).
 

Στον πυρήνα, της σκέψης των θεμελιωτών της γεωπολιτικής επιστήμης, βρίσκεται η γεωγραφία, ως παράγων επηρεασμού των συσχετισμών ισχύος, στο βαθμό που η ύπαρξη χερσαίων και θαλασσίων μαζών στον πλανήτη, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην οικοδόμηση και την διαχείριση όλων των συνιστωσών κρατικής ή εθνικής ισχύος ( π.χ. ένοπλες δυνάμεις, οικονομία, εμπόριο, εθνικοί πόροι, περιβάλλον, ενέργεια, υποδομή, παιδεία, κοινωνική συνοχή, αποφασιστικότητα, πολιτισμική παραγωγή κλπ ).

Και οι δύο γεωπολιτικές σχολές ομιλούν ουσιαστικά για το ίδιο ζήτημα, την έννοια της "κεντρικής γης " ή « heartland » , δηλαδή αναφέρονται στην Ευρασία, την οποία όποιος ελέγχει, αυτός ελέγχει και τον πλανήτη.
Κατ΄ επέκταση λοιπόν υφίσταται ένας κεντρικός αντικειμενικός σκοπός, ο οποίος είναι εντελώς σαφές, κρίνοντας από την ίδια την Ιστορία, αλλά και από τα τελευταία εξελισσόμενα γεγονότα, ότι δεν πρόκειται για θεωρητικό κατασκεύασμα, αλλά για ένα υπαρκτό σύστημα ανταγωνιστικών συσχετισμών, με άμεσες συνέπειες στην επιβίωση των λαών, των κρατών και των εθνοτήτων.

Καθίσταται φανερό ότι η ίδια η γεωγραφική διαμερισμάτωση του πλανήτη, σε συνδυασμό με τις τάσεις ανάπτυξης και επιβίωσης των λαών και των εθνοτήτων, που κατέχουν οροθετημένα κατά τα άλλα εδάφη, δημιουργούν διαρκώς και αενάως αιτίες και αφορμές καταφυγής σε πράξεις πολέμου.
Έναν επιπλέον βασανιστικό ρόλο, παίζει επίσης το πρόβλημα του χρόνου στην περίπτωση του πολέμου, καθόσον οι μεταβολές που επέρχονται εξελίσσονται ραγδαία και σχεδόν ακαριαία, είτε είναι καταστροφικές είτε όχι.

Π.χ. τα τελευταία τουλάχιστον εκατό χρόνια, η ελληνική ύπαιθρος για διάφορους λόγους σταδιακά αλλά σταθερά αποψιλώνεται σχεδόν από κάθε ζωή. Αν όμως αυτό συνέβαινε ξαφνικά, φερειπείν στο σύντομο χρονικό διάστημα μερικών ημερών ή και εβδομάδων ακόμα, τότε θα ομιλούσαμε περί εθνικής καταστροφής.

Στον αντίποδα του προαναφερθέντος όμως, είναι γνωστό ότι όλες σχεδόν οι επιστήμες συνήθως ανθούν εξ αιτίας του πολέμου όπως π.χ. μαθηματικά, επιχειρησιακή έρευνα, logistics, αεροπορική-πυραυλική τεχνολογία, μετεωρολογία, Η/Υ κ.λ.π.


Η Ειρήνη και ο Πόλεμος εναλλάσσονται διαρκώς με βασικό κριτήριο την ύπαρξη ή όχι ισορροπίας δυνάμεων, τάσεων κλπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι, οι περίοδοι ειρήνης αντλούν τα χαρακτηριστικά τους, το όνομά τους και εν γένει την ταυτότητά τους, από τα προηγηθέντα πολεμικά γεγονότα, μέσω των οποίων εδραιώθηκε η νέα τάξις πραγμάτων π.χ. Ομιλούμε περί Νικείου Ειρήνης, περί Pax Romana, Pax Britanica, ή της συνθήκης της Λωζάνης του Λονδίνου κλπ.


Αντιλαμβάνεται κανείς με αυτόν τον τρόπο ευκρινέστερα το δίκαιο της ρήσης του Κικέρωνος « Αν θες ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο », καθώς και τους στίχους του ποιητή « Πρώτα οι Μαραθώνες και μετά οι Παρθενώνες ».

              Nίκος Μουζάκης

12 σχόλια:

  1. Πόλεμος και ειρήνη... ειλικρινά πολλές φορές αναρωτήθηκα γιατί οι άνθρωποι πρέπει να διεκδιδούν και να επιβάλλουν.Εντάξει το καταλαβαίνω γιατί γίνονται πια πόλεμοι,αλλά προτιμώ την ειρήνη.Στις μέρες που ζούμε η ζωή μας δεν μοιάζει με πόλεμο;Tόση βία γύρω μας και δίχως να υπάρχει εχθρός...όλοι προσπαθούν να επιβάλλουν το δικό τους εγώ.Κανένας δεν ακούει πια.Όλοι έχουν κάτι να πούνε.Ο χειρότερος πόλεμος θαρρώ είναι αυτός.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Βεβαιώνεται έτσι η ρήση του Ηράκλειτου, καθόσον είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση. Συγκρούσεις ένοπλες σήμερα δεν έχουμε μόνο στη Μ. Ανατολή, την Κεντρ.Ασία καικάποιες Αφρικανικές χώρες.

    Ο πόλεμος έχει μεταφερθεί και στις πόλεις ή στην ύπαιθρο ειρηνικών κρατών από εξτρεμιστικές ομάδες με πολιτικά ή εθνικά ή θρησκευτικά ή και κοινωνικά κριτήρια.
    Είναι συνεχής η διαδικασία, μας αφορά όλους και σίγουρα δεν είναι ειρηνική η περίοδος που ζούμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ούτε η εκπαίδευση ούτε οι οργανωμένες θρησκείες κατόρθωσαν να εξημερώσουν τον άνθρωπο.Όσο περισσότερο αυτός προοδεύει τόσο πιο σκληρός μοιάζει να γίνεται.Η πολιτική οδηγεί την μιά ομάδα εναντίον της άλλης,ο εθνισκισμός οδηγεί στον πόλεμο, υπάρχουν και οικονομικοί πόλεμοι,καθώς και προσωπικά μίση και βία.Η ενέργεια που έχει σπαταλήσει ο άνθρωπος για να συσσωρεύσει γνώσεις δεν τον έχει αλλάξει, δεν έχει βάλει τέλος στη βία.Η βία δεν υπάρχει μόνο στο να σκοτώνεις, στις βόμβες και στις επαναστατικές αλλαγές ύστερα από αιματοχυσία.Υπάρχει και βαθύτερη βία,όπως για παράδειγμα η επιβολή και αποδοχή αυθεντίας ή η μίμηση και ο ανταγωνισμός κλπ.Η διαίρεση σε όλες τις μορφές της φέρνει σύγκρουση και πόνο.'Επειτα ο έλεγχος της βίας είναι μιά άλλη μορφή βίας γιατί ο ελέγχων είναι το ελεγχόμενο.Η δράση δεν είναι ιδεολογία,αλλά όταν η δράση είναι αποτέλεσμα ιδεολογίας τότε οδηγεί στη βία.Η παράδοση του πολέμου είναι πιο δυνατή από την αγάπη.Η παράδοση να σκοτώνουν για τροφή και αυτόν που ονομάζουν εχθρό, αρνείται την ανθρώπινη τρυφερότητα και στοργή."Από το ημερολόγιο του ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ"
    Τι παράξενοι που είμαστε οι άνθρωποι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πόλεμος = η συνέχιση της διπλωματίας με άλλα μέσα.

    Κάτα τον Ηράκλειτο νομίζω ότι είναι από το ''πέλω'' διατελώ εν κινήσει, κατευθύνομαι.
    Η κίνησης και ότι αυτή επιφέρει διαχωρίζει τους Ελεύθερους από τους Δούλους όχι η ακινησία.
    Κάπου τα είχα κάπως έτσι δει δεν είναι δικά μου.
    Λεόν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Aπο τούς αγαπημένους ο Ηράκλειτος,ετσι όπως τον κατάλαβα προσωπικά εννοεί οτι μεταφορικά πρέπει να υπάρχει ο πόλεμος μέσα μας για να μην στερεύομαι των ιδεών και συναισθηματων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αυτό το κείμενο για να υποστρίξω την άποψη μου.Ο πόλεμος, λοιπόν, μεταξύ όλων, μεταξύ των πάντων(άνδρας-γυναίκα, φωνήεν-σύμφωνο κλπ) , κατά τον Ηράκλειτο, είναι η αρχή του κόσμου. Η βασική αιτία-πνοή-πηγή Ζωής. Ο πόλεμος για τον Έφέσιο, είναι θεωρητικά η Ψυχή(="πηγή" της Ζωής). Εντούτοις, περνά και στις ιδιότητες και στην δομή της ανθρώπινης Ψυχής, δίδοντας της βέβαια καθαρά μεταφυσικό χαρακτήρα. Η Ψυχή έχει τεράστιο εύρος και βάθος. Για τον Ηράκλειτο σκοπός του ανθρώπου, είναι η ανακάλυψη του εαυτού του, η ανακάλυψη όλου αυτού του συνεχούς Ψυχικού βάθους μέχρις το τέλος του(βλέπε την γνωστή ρήση του: "Εδιζησάμην εμεωυτόν"= Αναζήτησα τον εαυτό μου!). Ο φιλόσοφος βέβαια τονίζει, πως το ταξίδι για την πλήρη ανεύρεση του τέλους, τω ορίων της Ψυχής, είναι δύσκολο, μάλλον ακατόρθωτο από τον άνθρωπο("Τα έσχατα σύνορα της Ψυχής, όσο και αν προχωρήσεις, δεν θα δυνηθείς να τα ευρείς οποιαδήποτε μέθοδο κι αν ακολουθήσεις. Τόσο βαθειά είναι η ουσία της"16…). Στην συνέχεια ο Ηράκλειτος προβαίνει στην αναλυτική παρουσίαση των ιδιοτήτων, των συστατικών, της προέλευσης και της κατάληξης της Ψυχής. Η Ψυχή, αποτελείται -είναι- από το πυρ. Την φωτιά. H Ψυχή για να συνεχίσει να υπάρχει, πρέπει να μένει στέγνη, γεμάτη φωτιά17. Τότε, το σώμα που την κατέχει παρουσιάζει μια σειρά αρετών(="δύναμη," θάρρος, ανδρεία κ.α.). Σε αντίθετη περίπτωση: "…ανήρ οκόταν μεθυσθη άγεται υπό παίδος ανήβου, σφαλλόμενος, ουκ επαΐων όκη βαίνει, υγρήν την ψυχήν έχων"18. Όταν αρχίσει να υγραίνεται(ακόμα και από εξωτερικούς παράγοντες όπως φαίνεται, ποτό!) αρχίζει και ο σταδιακός θάνατος(έλλειψη αισθήσεων, αδυνατότητα κρίσης, εκφυλισμός, κλπ). Η Ψυχή βιώνει τον θάνατο, όταν μετατραπεί πλήρως σε νερό19. Όταν χάσει την δυνατότητα του πυρός. Επειδή η Ψυχή, χρησιμοποιεί το σώμα ως "καταφύγιο", όταν αυτή υγρανθεί, μετατραπεί σε νερό, κατά συνέπεια το σώμα αρχίζει να παγώνει, χάνοντας την δυνατότητα πυρός. Με αυτόν του τον συλλογισμό ο Εφέσιος φιλόσοφος ολοκληρώνει την "φιλοσοφική ψυχολογία΄20΄ του δίδοντας στην Ψυχή έναν χαρακτήρα σχέσης με την Φύση(φυσικοί νόμοι, φυσικά στοιχεία όπως νερό, φωτιά κ.α) και με τον Πόλεμο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Μωβ ευχαριστώ για την υπέροχη ανάλυση της ρήσης στο ΗΘΙΚΟ ή ΨΥΧΙΚΟ ΠΕΔΙΟ. Εγώ εξάντλησα όσο μπορούσα το ΥΛΙΚΟ ΠΕΔΙΟ.

    Πιστεύω ότι καλύφθηκε πλήρως το θέμα, μαζί με την παρατήρηση της Μάριαν για το ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ. Και όπως πάντα Μάριαν μου πατάς τον κάλο (!) ο Κρισναμούρτι είναι σπουδαίος διδάσκαλος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. ''Ο Σωκράτης όταν του έδωσαν να διαβάσει ένα σύγγραμα του Ηρακλείτου και τον ρώτησαν πώς του φάνηκε απήντησε ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΒΑ ΚΑΛΟ ΥΠΟΘΕΤΩ ΚΑΙΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΆΛΑΒΑ''

    Βλέπω να μιλάμε με μια βεβαιότητα περί του τι εννοεί ο Ηράκλειτος.
    Λεόν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Βεβαιότητα μέχρι εκεί που κατανοούμε (μέχρι εκεί που μου κόβει δηλαδή) αγαπητέ Λέοντα. Ασφαλώς υπάρχουν βαθύτερες έννοιες και ερμηνείες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. ο πόλεμος χρησιμοποιείται για την απόδοση δικαιοσύνης (ή τουλάχιστον επειδή αυτοί που πολεμάνε αντιλαμβάνονται ότι μία επικρατούσα κατάσταση είναι καθ'αυτούς άδικη). Ο πόλεμος καταστρέφει, άλλα πάντα μετά από την καταστροφή έρχονται νέα δεδομένα, διαφορετική ζωή, η αναδημιουργία του κόσμου. Όπως οι σπόροι που θα πέσουν από τα μαραμένα και ξεραμένα φυτά του χωραφιού στο χώμα, για να δώσουν έπειτα μία νέα σοδειά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Είναι λογική και αποδεδειγμένη η ερμηνεία σου φίλε 123, ο πόλεμος συνεισφέρει με βίαιο και κάθετο τρόπο στον κύκλο της ζωής.

    Ο Καζαντζάκης στην Ασκητική είναι σαφής με τον τρόπο του βλ:

    http://lerakis.blogspot.com/2009/04/blog-post_2600.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Η ΑΛΛΑΓΗ, που είναιτο αποτέλεσμα της κίνησης,είναι κατά την γνώμη μου η πιό σημαντική συνέχεια που φέρνει ο πόλεμος[Τα πάνω πάνε κάυω].ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή